Przyjmij tę obrączkę.... - czyli akcja obrączkowania gęsi w Parku
Na początku czerwca 2020 r., spacerujący Wałem Północnym mogli zauważyć sieci rozstawione na rozlewisku Warty i tabliczkę „Badania naukowe”. Czas wyjaśnić tę tajemnicę!
Lato, aż pióra lecą!
Wszystkim jest wiadome, że bez piór ptak nie poleci. Niestety ptasie pióra nie są wieczne…. Trzeba o nie dbać, a gdy są już zniszczone – wymienić na nowe. Niektóre gatunki np. ptaki drapieżne gubią po jednym, zniszczonym piórku, a na jego miejsce wyrasta następne. Gęsi, kaczki, żurawie i łabędzie wymieniają wszystkie pióra służące do latania (czyli lotki) jednocześnie. I dzieje się to właśnie na przełomie wiosny i lata. Pierzące się osobniki tracą zdolność lotu na kilkanaście dni. I właśnie ten czas wykorzystaliśmy do przeprowadzenia badań naukowych.
„Przyjmij tę obrączkę….”
Tajemnicze sieci posłużyły nam do złapania gęsi. Ponieważ ptaki nie latały, mogliśmy spokojnie zagonić je do matni. Wszystko oczywiście odbywało się z zachowaniem ostrożności i ptakom nic się nie stało! Gdy gęgawy czekały w zagrodzie z sieci, mogliśmy przystąpić do obrączkowania i obrożowania.
Obrączkowanie jest jedną z najstarszych metod badań ptaków. Zajmują się tym tylko przeszkoleni specjaliści – tzw. obrączkarze. Polega na zakładaniu ptakom na nogi obrączek. Mogą być one metalowe lub plastikowe i każda ma niepowtarzalny numer. Są małe i lekkie, tak aby nie przeszkadzać ptakom. Podczas badań ptaki są ważone, mierzone oraz jeśli jest to możliwe, określana jest ich płeć i wiek. Takie badania przeprowadzane są najszybciej jak się da, tak aby jak najmniej niepokoić badanego osobnika. Następnie zaobrączkowany ptak wypuszczany jest na wolność i od tego momentu możemy śledzić jego życie.
Widziałem ptaka z obrączką. Co dalej?
Cała sztuka polega na tym aby wypatrzeć obrączkę na ptasiej nóżce. Nie jest to łatwe ale też nie niemożliwe. Może to zrobić każdy, wystarczy mieć odrobinę szczęścia i lornetkę lub aparat. Najłatwiej jest odczytać numer, robiąc zdjęcie. Gdy już mamy odczyt, możemy go zgłosić na platformie POLRING (http://ring.stornit.gda.pl/). Zajmują się nią pracownicy Centrali Obrączkowania Ptaków Stacji Ornitologicznej w Gdańsku. I znów, takie zgłoszenie może zrobić każdy. Potrzebny tylko numer obrączki i miejsce i czas odczytu. Nie musimy nawet znać gatunku ptaka, którego zgłaszamy. Dzięki takim zgłoszeniom dowiadujemy się np. którędy ptaki latają, gdzie spędzają poszczególne pory roku, gdzie zakładają gniazda, jak długo żyją.
Dodatek do obrączki
Niestety taka metoda badania ptaków ma swoje wady. Przede wszystkim trudno jest odczytać numer na malutkiej obrączce. A jeszcze trudniej jest odczytać numer gdy obrączka jest na nodze ptaka, który większość czasu spędza w wodzie. Dlatego też można spotkać inne oznaczenia ptaków, które mają nam pomóc w odczycie.
W przypadku gęsi i łabędzi stosuje się plastikowe, kolorowe obroże, zakładane na szyję. Taka obroża również ma swój niepowtarzalny kod. Jest on jednak krótszy i lepiej widoczny z daleka. I takie właśnie żółte obroże zakładaliśmy gęsiom złapanym w czerwcu w Parku. Choć obroże mogą się wydawać duże, to są lekkie i nie przeszkadzają ptakom. Zakładane są luźno, tak aby dotykały tylko piór. Dzięki temu nie ocierają skóry i dają swobodę ruchu. Oznakowania nie przeszkadzają też w relacjach między ptakami. Nie raz spotykamy rodzinki, gdzie jeden lub dwoje rodziców mają kolorowe obroże.
Innym ptakom np. bocianom i żurawiom zakłada się kolorowe, widoczne z daleka, plastikowe obrączki na nogi. Czasem mają one numery a czasem aby odróżnić ptaki, zakłada się im kilka mniejszych obrączek w różnych kolorach w określonej kolejności np. żółty-żółty-czerwony. Jeszcze inną metodą jest zakładanie oznakowań przypominających malutkie, sztywne flagi. Wtedy numer znajduje się na wystającej części znakowania. Nie zależnie od rodzaju oznakowania, wszystkie są stworzone tak, aby nie przeszkadzać noszącym je ptakom.
Inne akcje obrączkowania
Akcja obrączkowania i zakładania obroży gęgawom odbywa się w Parku Narodowym „Ujście Warty” od kilku lat. Jednak wspomniane wyżej gęsi nie są jedynym gatunkiem, który bada się metodą obrączkowania. Dotyczy ona wszystkich gatunków ptaków (i nie tylko! obrączkuje się również nietoperze). Co roku, zimą, organizowana jest w całej Polsce Akcja Karmnik. Od 2 lat można w niej uczestniczyć także u nas. O ile w obrączkowaniu gęsi brali udział tylko pracownicy Parku, to w Akcji Karmnik może uczestniczyć każdy! Do czego bardzo zachęcamy. Co dwa tygodnie, od grudnia do lutego, ptaki łapane są i znakowane wokół karmników. Wtedy zazwyczaj badamy mniejsze gatunki np. sikory, wróble, mazurki ale zdarza się również, że karmnik odwiedzi drapieżny krogulec! Osoby, które złapią ornitologicznego bakcyla mogą wziąć udział w obozach obrączkarskich w innych częściach kraju np. Akcji Bałtyckiej, Akcji Siemianówka, Akcji Carpatica czy obozie Grupy Kuling.
Lornetki w dłoń!
Zachęcamy wszystkich do wypatrywania ptaków z obrączkami i obrożami oraz zgłaszania ich na portalu POLRING. Szanse na spotkanie „naszych” gęgaw jest duża – w tegorocznej akcji oznakowaliśmy około 250 osobników! Jeśli macie wątpliwości co do numeru, gatunku, zachęcamy do kontaktu z nami – postaramy się rozwiać wątpliwości.
- autor: Olga Betańska
